وایقان

مشخصات فرمان به شرح زیر است.

ü     موضوع فرمان: مهمان نوازی اهالی وایقان و معاف شدن وایقانیها از پرداخت بخشی از مالیات مقرره.

ü     تاریخ صدور فرمان: شهر رمضان المبارک سنه [2]1243

ü     وضعیت فیزيكي: نسبتا سالم.

ü     نوع كاغذ: به ابعاد 33*47 سانتی متر، دست ساز آهاركهنه شده

ü     خط کشی : صفحۀ کاغذ دارای سه خط طولی از بالا به پایین است. دوتا از این خط ها به فاصلۀ دوسانتی متر از لبۀ کاغذ قرار گرفته اند.خط دیگر باقیماندۀ صفحه را به دو قسمت با عرض های 9 و 20 سانتیمتر تقسیم نموده است. درآن قسمت از صفحه که 20 سانتی متر عرض دارد متن اصلی در 7 سطر نوشته شده است. سطر اول از لبه  بالایی کاغذ 16 سانتی متر وسطر آخر از لبۀ پایینی یک سانتی متر فاصله دارد. درقسمتی که متن نامه در آن نوشته شده خطوط عرضی رسم شده که تعداد آن 14 خط است، بدین ترتیب 13 سطر ایجاد شده است فاصلۀ سطور ازیکدیگر از بالا به پایین به طور منظم کاسته شده به نحویکه ارتفاع سطر اول 4 و ارتفاع سطر آخر 1 سانتی متر است.متن به صورت یک در میان در سطور نوشته شده یعنی سطرهای 1، 3، 5، 7، 9، 11 و13 حاوی نوشتار بوده و سطور 2، 4، 6، 8، 10 و 12 خالی است. در آغاز سطر اول طغرا قرار دارد. و با فاصله 1.5 سانتی متر از طغرا متن اصلی شروع گردیده است. در قسمتی از صفحه که 9 سانتی متر عرض دارد مهر صادر کنندۀ فرمان و در محاذات سطر اول قرار دارد. تمام خطوط از چهار رنگ آبی، قرمز (شنگرف)، سیاه . طلایی تشکیل شده است.

ü     مهر فرمان: مهر به صورت مستطیل و به ابعاد 35*32 میلی متر است. حاشیه مهر دارای خطوطی به ترتیب از خارج به داخل به رنگهای آبی، قرمز، سیاه  و طلایی تشکیل شده است. خط طلایی پهن تر و در حدود 2 میلی متر است. زمینۀ مهر سیاه است. سجع مهر[3] گلهای ریز سفید رنگ و هشت پر است. نوشتۀ مهر که با خط نستعلیق می باشد، این عبارت است: "دُرّ دریای خسروی عباس"

ü     طغرای[4] فرمان:  عبارت طغرای فرمان این است: "حکم والا شد"

ü     متن فرمان: فرمان به خط نستعلیق بسیار زیبا در هفت خط نوشته شده و به شرح زیر است.

آنکه امسال موکب مسعود والا از وایقان ارونق عبور می کرد در ذهاب و ایاب نوعی ارادت و صداقت و دعاگویی از اهالی آنجادیدیم که از هیچ رعیت آذربایجان ندیدیم آنها خدمت کردند و شکر نعمت نمودند ما هم مرحمت فرمودیم و بر نعمت افزودیم مبلغ چهار صد و پنجاه تومان در هذه السنه میمونه سیچقان ئیل و ما بعدها از متوجهات[5] دیوانی قریه مزبور را که نه صد و پنجاه تومان است بتخفیف و تصدق دائمی مقرر داشتیم که هر ساله پانصد تومان بدیوان بدهند و زیاده ندهند و آن چهارصد و پنجاه تومان را بتخفیف دائمی رعایای قریه مزبوره مرحمت فرموده ایم بسرانه و خانه شمار و سایر وجوهات بقسط و عدل تقسیم بکنند که هر یک از افراد و رعایای آنجا حصۀ خود را درست ببرد و حیف و میل نباشد مقرر آنکه مباشر امور دیوانی محال ارونق وجه مزبور را هر ساله بموجب همین رقم مطاع بتخفیف معمول داشته از متوجهات دیوانی قریه وایقان موضوع داند  ومطالبه ننماید کتاب سعادت اکتساب شرح رقم مبارک ثبت دفاتر خلود ساخته از تغییر و تبدیل بری و مصون دانند و  در عهده شناسند.  تحریر فی شهر رمضان المبارک سنه 1243

[1]  - عباس میرزا در ۴ ذیحجه ۱۲۰۳قمری (1168 شمسی) در روستاي «نوا» از توابع لاريجان به دنيا آمد. پدرش فتحعلی شاه قاجار و مادرش آسیه خانم بود. در سن شانزده سالگي به وليعهدي برگزيده شد و همان سال نيز به آذربايجان رفت و والي آن جا شد. ( تبریز در دوره قاجار محل حکومت ولیعهد ها بود) بعضی از شاهزاده ها که ولایتعهدی عباس میرزا را قبول نداشتند، شایع کردند که ولیعهد خطرناک، بدعتگر و حتی مخفیانه بی دین است. در نتیجه عباس میرزا مدتها پیش از مرگ طبیعی اش مرگ تدریجی نظام جدید خود را به چشم دید. وی تا سال 1246 والی آذربایجان بود، بعد مامور یزد و کرمان گردید و پس از نظم دادن به آن حدود در سال 1247 مامور ایالت خراسان شد. ولي‌ در مشهد سخت‌ بيمار گرديد و سرانجام‌ در دهم‌ جمادي‌الثانيه‌ 1249قمری (1212 شمسی.) به‌ ناخوشي‌ ورم‌ كليه‌ وفات‌ يافت‌ و در حرم‌ امام‌ رضا(ع‌) مدفون‌ گشت‌.

[2] - این تاریخ با اسفند سال 1206 شمسی منطبق است.

[3] - سجع، به نقش و نگار زمینه هر مهر سجع می گویند.

[4] - صورتی مرکب از چند خط عمودی منتهی به قوس گونه ای تودرتو و متوازی ، محتوی نام و لقب سلطان یا امیری ، و آن را بر سر احکام و فرمانها مینگاشتند، و کار نگاشتن طغرا بیشتر منصب و شغلی خاص بوده بیرون از منصب و شغل کاتب ، و گماشته ٔ بدین کار را طغرانویس و گاه طغرائی مینامیدند و طغرا بمنزله ٔ امضاء شاه یا امیر و حاکم بود. 

[5] - متوجهات: مالیات ها ؛ مالیاتی که بر عهده کسی یا کسانی قرار میگیرد.