وایقان

.      نامه ملاحسینعلی[1] یکی از علمای وایقان

به حمزه میرزا ی حشمت الدوله حاکم آذربایجان

ü      مو ضوع نامه :عریضه در مورد سابقه معافیتشان از پرداخت مالیات است

ü      وضعیت فیزيكي: سندکهنه است و در قسمت بالای صفحه پارگی دارد ولی نوشته سالم است..

ü      نوع كاغذ: کاغذ معمولیبه ابعاد 22*35 سانتی متر

ü     ساختار نامه : نامه دارای  دو قسمت متن و حاشیه است.

·        متن نامه توسط ملاحسینعلی در 7 سطر و با خط ریز شکسته نوشته شده است خط اول از بالای صفحه حدود 10 سانتیمتر و خط آخر از پایین صفحه حدود یک سانتیمتر  فاصله دارد.  فاصله سطور از بالا به پایین به طور منظم کاسته شده است و بین سطر اول و دوم که فاصله زیاد تر است  این عبارت در وسط سطر نوشته شده است : " اقل العبد ملا حسینعلی"

·        حاشیه در بالای صفحه در خطوطی مورب و در جهت عکس خطوط متن با خط شکسته زیبا در 5 سطر توسط حشمت الدوله حاکم آذر بایجان نوشته شده است مهر حاکم در ذیل حاشیه وجود دارد. ولی نوشته ملا حسینعلی فاقد مهر است.

ü     مهر حاکم: مهر به صورت مربع و به ابعاد 25*25 میلی متر و این عبارت در آن نوشته شده است:

" فروزان گوهر دریای شاهی، حشمت الدوله"

ü     متن عریضه ملاحسینعلی :

عرضه داشت                کمترین بندگان ضعیفان اقل جان نثاران و دعاگویان بموقف عرض استاد کان پایه سریر کران بنظر اعلی حضرت سکندر شوکت،  مشتری طینت، ذهل[2] هیبت، بهرام رتبت،  ثریا مرتبت، آسایش زمین و زمان، آرامش جهان و جهانیان، اشرف والا، ارواحنا فداه می رساند: قربان خاک پای توتیا آسا مبارکت شویم از داعی[3] اقل العبد نایب جناب حجت الاسلام و مجتهد العصر والزمان از ایام رضوان جایگاه و علیین آرامگاه روحی له الفداه مرحوم المغفور نایب السلطنه[4] العلیه العالیه نورالله مرقده و البسه الله لباس المغفره، حبه و دیناری به اسم ورسم متوجهات و عوارضات صاحب تیولات و غیره اخذ و مطالبه نکرده اند و علاوه بر این از علماء دارالسلطنه تبریز نوشتجات معتبره از ایام مرحوم غفران پناه جناب میرزا یوسف و جناب مجتهد مرحوم و امام جمعه مرحوم و غیرهم و تعلیقه جات[5]  از خوانین العطام و کرام در دست دارم همگی این داعی را از متوجهات و عوارضات دیوانی معاف نموده اندگماشتگان صاحب تیول به نوشتجات و تعلیقه جات گوش نداده داعی را اذیت می نماینداگر اشرف والا روحنا فداه نظر الطاف و مرحمت از این داعی دور نفرموده از خوف و خطر ایمن باشم ........ اشتغال و دعاگوی عمر دولت ابد مدت بوده و می باشم  عرضه دارم بفریادرسی  بسی فریادرس بی بضاعت و دعاگویم از دعاگویان کمترین.     تحفه جان دارم ز  ......... نثار آورده ام    بینوایم چون ندارم تحفه ای بهتر از این    ما لی امرکم مطاع

ü     متن حاشیه که توسط  حمزه میرزا حشمت الدوله نوشته شده است :

حکم والا شد[6]   آنکه چون عارض بشرح مسطور متن عرض و استدعا کرده و مرحوم نجفقلی خان بیگلر بیگی و عالیجاه ..... خدادادخان صاحب تیول[7] وایقان نوشته ای دارند لهذا مقرر می شود کما فی السابق مطالبه متوجهی و عوارض و غیره به حساب عارض مزبور می نمایندتا بفراغت و آسودگی بوارسی امورات شرعیه و دعاگویی دوام دولت قاهره اشتغال ورزند و بر عهده شناسند. فی شهر جمادی اولی 1270 [8]

[1]-  ملا حسینعلی پدر بزرگ پدری مادر بزرگ مادری من است. بدین ترتیب : 1 ) ملاحسینعلی، 2) ملاعلی اکبر)، 3) زلیخا، 4) دلاور، 5) حسن امین لو 

[2] - املای صحیح این ستاره، زحل است.

[3] - داعی یعنی دعاگو

[4] - مراد از نایب اسلطنه ، عباس میرزا پسر فتحلیشاه متوفی 1249 قمری  مطابق با 1212 شمسی  است.

[5] - تعلیقه جات یعنی دفتر و مکتوبی که از جانب شخص بزرگی نوشته شده باشد.

[6] - این عبارت طغرای حکم است و طغری در فرامین شاهان و حاکمان به جای امضا است.

[7] - تیول:  در دورۀ ایلخانی تا قاجار ملک و سرزمینی که از طرف پادشاه به کسی واگذار می‌شد تا از درآمد آن زندگی کرده و وظیفه و مستمری خود را از مالیات آن وصول کند؛ اقطاع. (فرهنگ عمید)

در مورد این که خاندان دنبلی صاحب تیول وایقان بودند نه مالک آن،  اطمینان داشتم و لی با مشاهده این سند باورم به این عقیده قطعی شد. (حسن امین لو)

[8] - این تاریخ با ماه اردیبهشت سال 1232 منطبق است.