وایقان

تقویمی که امروز ما ایرانیها به کار می بریم تقویم هجری شمسی است. محاسبات دقیق این گاهشماری مدیون تلاش عمر خیام نیشابوری است که در زمان سلطان جلال الدین ملکشاه سلجوقی انجام شده  و به همین جهت به تقویم جلالی مشهور است.  برای اینکه دقت محاسبات این تقویم برای خواننده محترم معلوم گردد یادآور می شوم طول یک سال شمسی بر اساس دقیق ترین محاسبات که با پیشرفته ترین ابزارها و تکنولوژی انجام شده معادل 365.2421987 روز می باشد. حال این عدد را با طول سال تقویم میلادی گریگوری وتقویم  میلادی ژولین و تقویم عبری و تقویم جلالی مقایسه می کنیم.

الف طول سال میلادی ژولین: محاسبات این تقویم در سال 325 میلادی انجام شد و تا سال 1582 تقویم رسمی کشورهای مسیحی بود. طول سال در این تقویم غیر از سالهایی که بر چهار تقسیم پذیر می باشد365  روز و سالهایی که بر چهار تقسیم پذیر است 366 روز (کبیسه) می باشد. یعنی سه سال 365 روز و در تعقیب آن یک سال 366 روزه می باشد پس معدل چهار سال معادل 365.25 روز می شود. ملاحظه می کنید که طول سال در این تقویم از طول واقعی سال که در فراز بالا ذکر شد معادل 0.0078 روز بیشتر است و همین افزایش باعث می گردد که در هر 128 سال یک روز نوروز به تأخیر می افتد.

ب -  طول سال میلادی گریگوری: در حال حاضر این تقویم عیر از پنج کشور در تمام کشورهای دنیا به عنوان تقویم رسمی کاربرد دارد. این تقویم از اصلاح تقویم ژولین در سال 1582 میلادی ایجاد شده است. و محاسبات آن مانند تقویم ژولین است یعنی سالهایی که بر چهار تقسیم پذیر است 366 روز و بقیه سالها 365 روز حساب می شود اما یک استثنا وجود دارد و آن این است سالهایی که بر چهار تقسیم پذیر است ولی آخر آن دو  صفر است 366 روز  حساب نمی شود مگر اینکه بر چهارصد بخش پذیر باشد بنابراین در چهارصد سال به عوض اینکه 100 سال کبیسه یعنی 366 روز ه باشد 97 سال 366 روزه و 303 سال 365 روزه خواهد بود با این محاسبات باز طول سال یازده ثانیه از طول سال واقعی بیشتر است. و همین افزایش باعث می شود پس از 3300 سال نوروز یک روز به تأخیر بیفتد.

ج – تقویم عبری: این تقویم فقط بین مذهبیون یهودی کاربرد دارد و یک تقویم شمسی – قمری است یعنی ماهها قمری است ولی سالها شمسی است با توجه به اینکه 12 ماه قمری 354 روز است و از سال شمسی یازده روز کمتر است بنابراین برای اینکه سالها با سال شمسی منطبق شود بعضی سالها را 13 ماهه منظور می کنند تا کسری مزبور چبران گردد. و ترتیب سالهای 13 ماهه بدین شرح است که در هر نوزده سال هفت سال 13ماهه و دوازده سال دوازده ماهه وجود دارد. طول سالهای دوارده ماهه بین 353 الی 355 روز و طول سالهای 13 ماهه بین 383 الی 385 روز متغیر است. با توجه به حساسیتی که یهودیان در تعیین دقیق عید پسه دارند و با توجه به متغیر بودن طول سالها چالش بزرگی برای یهودیان وجود دارد..

د - تقویم جلالی :  این گاهشماری که مبنای تقویم ایرانی است و نوروز ایرانی با این تقویم محاسبه میگردد دقیق ترین تقویم جهانی است در این تقویم نیز طول سال 365 یا 366 روز است سالی راکه 366 روز است کبیسه می نامند. اگر در هر چهار سال یک سال کبیسه باشد آن را رباعی و اگر در پنج سال یک سال کبیسه باشد آن را خماسی گویند. ترتیب رباعی و خماسی بدینترتیب است که چهار بار پس از هفت رباعی یک خماسی وجود دارد و یک بار پس از شش رباعی یک خماسی و جود دارد.. بدینترتیب در هر 161 سال 39 سال 366 روزه و 122 سال 365 روزه خواهد بود.و معدل سال در این تناوب 161 ساله برابر 365.2422 روز می شود. این رقم با طول واقعی سال که در فراز این مطلب گفته شد تفاوت قابل اغماض دارد که آن هم سه ثانیه است. یعنی 28800 سال طول می کشد که نوروز یک روز به تأخیر افتد.

توجه : در تقویم ژولین هر 128 سال، در تقویم گریگوری هر 3300 سال و در تقویم جلالی هر 28800 سال نوروز یک روز به تأخیر می افتد. سازمان ملل چند سال پیش به فکر اصلاح تقویم افتاد. آیا بهتر نبود که تعصب را کنار می گذاشتند و از این تقویم که دقیقتر از آن متصور نیست، استفاده می کردند.  

دکتر حسن امین لو