وایقان

مشاغل در وایقان:

مهترین شغل مردم در وایقان زراعت (عَکَره چی)، باغداری، دامداری،  قالیبافی (فرشچی)، چارواداری، پارچه بافی (جلفا)، نجاری (دولگر که تغییر یافته درودگر است)، آهنگری (دمیرچی)، بقالی (توکانچی)، سلمانی (دلاک)، حمامی (حامامچی)، مکتبداری، سبدبافی (موسینچی)، چاه کنی (کَن کَن)، خارکنی (تیکانچی)، ناخیرچی، چوپانی، چاروادار، چودار، دشگیر، بنایی،  عملگی (فَعله) کارهای اداری و نظامی بود

یادآوری:کلماتی که داخل پرانتزها نوشته شده نامهایی است که در وایقان به مشاغل مزبور اطلاق می گردید.

در مورد مشاغل زراعت (عَکَره چی)، باغداری ودامداری در فصول مربوطه به تفصیل نوشته ایم. مشاغل دیگر نیز در حد نیازهای مردم وایقان بود بنابراین از توضیح بیشتر آنها صرفنظر کرده و فقط در مورد قالیبافی و نجاری که در اقتصاد مردم تأثیر بسزایی داشت مطالبی بیان خواهم کرد. قبل از ورود به بحث قالیبافی و نجاری در مورد مشاغل اداری و نظامی در وایقان توضیح می دهم.

مشاغل اداری و نظامی:

در ایام سابق از مردم وایقان کسی که به کار اداری و دیوانی اشتغال داشته باشد نشنیده ام. فقط تا آنجا که اطلاع دارم مرحوم حاج محمد حسین علمشاهی در دارالایاله آذربایجان مدتی اشتغال داشتند. اما به کارهای نظامی تعدادی از وایقانی ها اشتغال داشتند که به بعضی از این افراد اشاره خواهم نمود.

قبل از تشکیل یک ساختار نظامی منظم که در زمان رضاه انجام شد در زمان قاجار نظامیگری شغل مستقلی نبود و افراد نظامی معمولاً پس از تعلیمات نظامی به کارهای اصلی خود می پرداختند و عنداللزوم برای امور نظامی فرا خوانده می شدند تقریباً امور نظامی بیشتر ماهیت چریکی داشت.  در وایقان نیز افرادی بودند که ضمن اشتغال به کار کشاورزی، باغداری یا دامداری دوره های نظامی را گذرانده و مناصبی نیز دریافته بودند.

مناصب نظامی دورۀ قاجار به شرح زیر بود:

امیرتومان که به سرکردۀ ده هزار قشون اطلاق می گردید و احتمالاً با مقام ارتشبدی می شود تطبیق نمود.

میرپنج یا میر پنجه که به سرکرده یک لشگر اطلاق می شد مثلاً رضاشاه قبل از اینکه سردار سپه شود مقام میر پنجی داشت.  این منصب معادل مقام سرلشگری است

یاور معادل مقام نظامی سرگرد

سلطان معادل مقام نظامی سروان

نایب مقام نظامی معادل ستوان

معین نایب معادل مقام نظامی استوار

 وکیل معادل مقام نظامی گروهبان

دهباشی سرکرده ده سرباز

 یوز باشی سرکرده یکصد سرباز

 مین باشی سرکرده یکهزار سرباز

به سرباز نیز در زمان قاجار قزاق می گفتند.

از مناصب فوق در وایقان، قزاق، وکیل، نایب و سلطان وجود داشت . به مواردی از آنها که اسامیشان را شنیده ام به عنوان مصداق اشاره می کنم.

مرحوم قزاق اسماعیل پدر مرحوم محمد تقی صالحی که ایشان را دیده بودم و در محلۀ جان احمد ساکن بود بعدها به کار پیله وری اشتغال داشت و از ارومیه بعضی کالاهای خرد را می آورد و در وایقان می فروخت. انسان ساده و بسیارمنصفی بود و شنیده ام که گاهی جنسی را به کمتر از بهای خریدش نیز می فروخت . این جمله از ایشان در بین اهالی قدیم وایقان نقل می گردید که "بالا آل ور ده منفعت ده اولار و قازاش دا اولار روزی یتیرن آلله دی" یعنی انسان نباید طمعش را زیاد کند در خرید و فروش گاهی انسان نفع می برد وگاهی ضرر. آن که روزی می رساند، خداست.

 مرحوم خانبالا وکیل ساکن "داش کوچه سی" بود و در مورد ایشان در توصیف محلۀ مزبور به تفصیل شرح داده ام.

مرحوم مهدی وکیل که بعدآ به مقام نایبی نیز رسیده بود ولی در وایقان با نام مهدی وکیل معروف بود ایشان یکی از یازده نفری است که در رفع ادعای مالکیت ورثه نظام الدوله از طرف مردم وایقان انتخاب شد و در بحث مربوط به سند وایقان از ایشان نام برده ام. ایشان ساکن محلۀ داش کوچه سی بود در توصیف آن محله نیز از ایشان نام برده و توضیحاتی داده ام.

مرحوم علی عسگر وکیل  پدر مرحوم عبدالحسین شجاعی که ساکن محله مرکید بود در توضیح محلۀ قیاسلو در ضمن توضیح خاطره ای از ایشان یاد نموده ام. ایشان مردی قوی هیکل و درشت اندامی بود.

مرحوم نوری وکیل پدر برادران آسانی که ساکن محلۀ مرکید بود. ایشان را نیز در زمان کودکی ام دیده بودم.

مرحوم علی آقا وکیل ایشان پدر بزرگ برادران علمشاهی است که در حملۀ اکراد به سرکردگی اسماعیل آقا سمیتقو در روستای توپچی پس از دلاوریهای زیاد کشته شد. راجع به سمیتقو در بحث کدۀ وایقان به تفصیل نوشته ام .

مرحوم شکرعلی سلطان پدر مرحوم میرزا نبی سلیمانی ساکن محلۀ داش کوچه سی بود. ایشان نیز یکی از یازده نفر منتخب مردم در رفع ادعای مالکیت ورثۀ نظام الدوله می باشد بنابراین در بحث مربوط به سند وایقان از ایشان نام برده ام.

مرحوم قنبر سلطان که ساکن محلۀ قیاسلو بودند و من فقط نام ایشان را شنیده ام او پدر بزرگ برادران دربان می باشد.

مرحوم حاج بابا نایب که ساکن محلۀ پایین بود. وی پدر بزرگ جناب آقای دکتر محمدی و جناب آقای محمد حسن شبستری است. ایشان یکی از یازده نفر منتخب مردم در رفع ادعای مالکیت ورثۀ نظام الدوله می باشد. دربحث سند وایقان و هم چنین در توصیف محلۀ پایین از ایشان مطالبی نوشته ام.

پدر برادران مالکی نیز سمت دهباشی داشت ایشان ساکن محلۀ توتونلوق بود ایشان را دیده بودم و در زمان وفاتش بیش از یکصد سال داشت.